ساسانیان
شاهنشاهی ساسانی یا ساسانیان (که ساکنینش به آن ایرانشهر میگفتند) آخرین شاهنشاهی ایرانی پیش از ظهور اسلام و حمله تازیان به ایران است که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی (۴۲۷ سال) بر ایران فرمانروایی کردند؛ این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر بابکان با شکست اردوان چهارم، آخرین شاهنشاه اشکانی بنا کرد و ایران را مجدداً پس از سقوط هخامنشیان برای نخستین بار یکپارچه ساخته و زیر فرمان تنها یک دولت شاهنشاهی درآورد. شاهنشاهان ساسانی که ریشهشان از استان پارس بود،[۹] بر پهنهٔ بزرگی از آسیای باختری چیرگی یافته و در کنار امپراتوری روم-بیزانس، در طی دورهای بالغ بر ۴۰۰ سال، ابرقدرت دنیای باستان محسوب میشدند. پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسپون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود. بر طبق افسانهای، پرچم ایران در این دوره، درفش کاویانی بود.
دورهٔ ساسانی یکی از مهمترین، حساسترین و تأثیرگذارترین دورههای تاریخ ایران شناخته میشود. شاهنشاهی ساسانی، آخرینشاهنشاهی ایرانی پیش از حمله اعراب به ایران و اسلامآوردن ایرانیان است. در دورهٔ ساسانی، تمدن ایرانی از بسیاری جهات به نهایت شکوفایی و رونق خود رسید. ایران در دورهٔ ساسانیان، تأثیر زیادی بر فرهنگ روم گذاشت. تأثیر ساسانیان تنها محدود به مرزهای ایران نبود، تأثیر آنها به هند، چین، اروپای غربی و آفریقا هم میرسد. ساسانیان نقشی برجسته در شکلگیری هنر اروپایی و آسیایی در دورههای میانه داشتند. بخش عمدهٔ چیزی که امروزه به نام دوران طلایی اسلام در هنر، معماری، موسیقی و دیگر زمینهها شناخته میشود، از ساسانیان بهجهان اسلام منتقل شد.
جامعهٔ ساسانی به گونهٔ طبقاتی اداره میشد. جامعه به چهار طبقه موبدان، جنگاوران، دبیران و پیشهوران تقسیم میشد.[۱۰] دین رسمی شاهنشاهی ساسانی، کیش زرتشتی بود و اوستا و زند منابع اصلی حقوقی و دینی حکومت ساسانی محسوب میشدند.[۱۱] دورهٔ شاهنشاهی ساسانیان، در سال ۶۵۱، پس از کشتهشدن یزدگرد سوم طی حمله اعراب به ایران، به پایان رسید و ایران تحت سلطهٔ اعراب مسلمان درآمد.